Θα ξεκινήσω αναφέροντας πως ο ήχος τζ βρίσκεται σε πολλά, αν όχι σε όλα τα αλφάβητα του κόσμου! Ο ήχος! Φανταστείτε τον ήχο του κυπριακού τζ και συνδέστε τον με έναν άλλον, ίδιο ήχο από άλλη γλώσσα. Αν δυσκολεύεστε, σας δίνω το παράδειγμα των αγγλικών ήχων και συμφωνικών συμπλεγμάτων του γράμματος j και g. Αν προφέρετε αυτούς τους ήχους θα διαπιστώσετε πως είναι ταυτόσημοι με το δικό μας τζ, το κυπριακό δηλαδή. Ακούγονται το ίδιο ή σχεδόν το ίδιο. Η γλώσσα τοποθετείται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μπορούν αυτοί οι ήχοι να προφερθούν σωστά.
Ποια λοιπόν είναι η ώθηση που κάνει μια μερίδα ανθρώπων να πιστεύουν ότι ο ήχος του τζ της κυπριακής διαλέκτου είναι αγενές ή υποδυέστερος την ίδια στιγμή που ο ήχος του αγγλικού j ή g, του ιταλικού g, του γαλλικού j, του ισπανικού ch, χρήζει πάσας ευγενείας και ακούγεται ακριβώς το ίδιο;
Πως ορίζεται η ευγένεια μέσω αλφαβητικών συνδυασμών; Με ποια γλωσσολογική απόδειξη το κυπριακό τζ είναι υποδυέστερο του κ της νέας ελληνικής; Ποιος είπε πως οι συνδυασμοί των κυπριακών συμφώνων τ και ζ είναι του πεταματού ενώ το κ των νέων ελληνικών παίρνει το βραβείο ευγενείας και αισθητικής; Ένας παραλογισμός, ένας αναλφαβητισμός, μια παραπληροφόριση, μια έλλειψη γνώσης, ιστορίας και ένας φανατισμός οδηγούν σε τέτοιες διακρίσεις από συγκεκριμένη μερίδα ανθρώπων. Δεν γίνεται ο εκάστοτε Κύπριος να κράζει την διάλεκτο του, την ίδια ακριβώς στιγμή που την χρησιμοποιεί στο σπίτι του, στην κάθημερινότητά του, στο χιούμορ του, στις παροιμίες του, στο συναίσθημα του. Εκφράζονται κουτσά στραβά και κακήν κακώς για να ‘ρθουν μετά να μας πουν πως τα νέα ελληνικά, αυτά που έχουν επικρατήσει, είναι κάτι πιο ευγενές. Κάποια έπρεπε να επικρατήσει επισήμως και επικράτησε η νέα ελληνική. Δεν επικράτησε λόγω αισθητικής. Προτιμάς να εκφράζεσαι στη νέα ελληνική; Aυτό είναι μια επιλογή. Το να υποβιβάζεις όμως την κυπριακή διάλεκτο χωρίς επιχείρημα γλωσσολογικό, αυτό είναι ζήτημα αμάθειας, όχι προτίμησης.
Αν εσύ Κύπριε/α που σνομπάρεις την κυπριακή διάλεκτο, είσαι περήφανος/η που μπορείς να μιλάς ξένες γλώσσες και να γίνεσαι κατανοητός/η μέσα από ήχους βαριούς του τζ/τσ από ντόπιους διαφόρων γλωσσών, να ξέρεις πως δεν ευθύνεται μόνο η καλή σου η διάθεση για μάθηση ούτε το ότι τα πιάνεις εύκολα. Ευθύνεται κατά βάση η κυπριακή σου η διάλεκτος. Αν δεν μεγάλωνες με κυπριακούς ήχους οπως το τζ (j,g), τσ (ch), τώρα θα δυσκολευόσουν να προφέρεις τη διεθνή γλώσσα τόσο πανεύκολα. Έχει προπονηθεί η γνάθος σου από τη μέρα που ξεκίνησες να μιλάς έτσι ώστε να είναι ικανή να προφέρει συνδυασμούς αλφαβητικούς στα ισπανικά, στα πορτογαλικά, στα γαλλικά, στα γερμανικά, στα ιταλικά και σε πολλές άλλες γλώσσες επειδή πολύ απλά δεν υπάρχει ήχος που να μην τον έχει η κυπριακή διάλεκτος.
Εσύ λοιπόν Κύπριε/α που σνομπάρεις την διαλεκτό σου, να ξέρεις πως προδίδεις τον αναλφαβητισμό σου κάθε φορά που την λες χωριάτικη και αγενή. Η προφορά είναι πιο σημαντική για εμένα από την γραμματική και την σύνταξη. Η προφορά είναι το συναίσθημά σου που εκφράζεται με ήχο και ο ήχος αυτός δεν ορίζεται σε ευγενικό η αγενή βάση του αλφαβήτου αυτού καθε αυτού, αλλά βάση του ανθρώπου που θα το προφέρει, που θα το επικοινωνήσει, που θα το μελοποιήσει. Ωστόσο, η γραφή είναι μια άλλη κατηγορία, αρκετά απρόσωπη μεν, με δικό της κώδικα επικοινωνίας δε, χωρίς να παραμερίζεται ή να θεωρείται κατώτερη του προφορικού λόγου. Απλώς, με τον προφορικό λόγο μπορείς πιο άμεσα να ξεχωρίσεις τη διάθεση του ανθρώπου και το συναίσθημά του. Αυτά δηλαδή που θα φανερώσουν πιο άμεσα το είδος της αλληλεπίδρασης, την ευγένεια και την αγένεια.
Τα γράμματα και οι ήχοι είναι το μέσο μεταφοράς σου σε όλο αυτό το ταξίδι επικοινωνίας και αντί να λούζεσαι από περηφάνια που η διάλεκτός σου είναι από τις λίγες που επιβιώνει εις τους αιώνας των αιώνων, εσύ την υποτιμάς. Σε σένα λοιπόν, που θεωρείς την αθηναϊκη πιο ευγενική από την κυπριακή, την επόμενη φορά που θα καμαρώσεις τον εαυτό σου μιλώντας σε ξενόγλωσσο κοινό, να θυμηθείς πως την άνεσή σου αυτή, την οφείλεις στο κάθε κυπριακό τζαι, στο κάθε κυπριακό ρήμα που ντρέπεσαι να πεις στην παρέα μη τυχόν και σε περάσουν για άξεστο και στην κάθε παροιμία που πρωτοάκουσες από γιαγιάδες και παππούδες. Αν η ευγένεια ορίζεται από ήχους διφθόγγων και συμφωνικών συμπλεγμάτων, τότε ας κάνουμε μια λίστα και ας ονομάσουμε όλες τις γλώσσες του κόσμου ”άξεστες” διότι δεν υπάρχει κάποια που να μην έχει ήχους σαν αυτούς της κυπριακής διαλέκτου.
Άντρεα Βακανά
Γλωσσολόγος, ηθοποιός